Keats! (05) Durk en Tjitske Anema: wekelijks in de kransen

Gepubliceerd op 06 augustus 2024

Tekst: Bauke Poelsma
Foto's: Henk Bootsma

Kransenmakers Durk (69) en Tjitske (65) Anema maken wekelijks tientallen kaatsers blij met hun prachtige creaties. Het Witmarsumer echtpaar vertelt wat er allemaal komt kijken bij hun uit de hand gelopen hobby. “In krâns moat moai wêze. Der moatte in protte blommen op sitte. Hoe mear kleur, hoe moaier.” Het is de vraag hoe lang de kaatswereld nog kan genieten van de bloemenkransen van de Anema’s.

Een voormalig kerkje in het dorpshart van Witmarsum is al jaren het domein van kransenmakers Durk en Tjitske Anema. Bij aankomst op het erf aan de Molenweg valt meteen op dat de woning van de Anema’s wordt omzoomd door metershoge coniferenhagen. Dat is niet zonder reden. De kransenmakers gebruiken het groen uit eigen tuin als basis voor hun bloemrijke erehagen. Wat groen betreft kunnen ze zichzelf bedruipen, mede dankzij de hagen van ‘buorman’ Jan en ‘suster’ Jeltje.

‘Groen draaien’
Bij het binnenlopen van de schuur komt die typische geur van coniferenblad je meteen tegemoet. De Anema’s hebben een werkbank ingericht voor het maken van de kransen. Met een speciale machine draaien ze de coniferenbladeren om de zelfgemaakte hoepels. Gedurende het kaatsseizoen maakt Tjitske iedere maandagochtend alvast een begin met ‘groen draaien’. Durk legt steevast de laatste hand aan de kransen. Hij is de man van de ‘finishing touch’. Daags voordat de kransen worden opgehaald, voegt hij de bloemen toe.
De kransen worden door de Anema’s gekoeld bewaard. Voordat ze in de koelcel worden opgehangen, krijgen de kransen nog een waterbehandeling. Zo trekken de bloemen mooi bij. De creaties van de Anema’s bevatten over het algemeen vijf tot zeven verschillende bloemsoorten. “In krâns moat moai wêze. Der moatte in protte blommen oan sitte”, zo stelt Durk. Tjitske voegt toe: “Hoe mear kleur, hoe moaier.” De kransen kosten € 18 of € 25 per stuk, afhankelijk van de gewenste uitvoering en het aantal bloemen.
Drukke bezigheid
Aan tafel in hun knusse en gezellige keuken vertellen Durk en Tjitske dat het maken van kransen voor hen een uit de hand gelopen hobby is. “Ús heit Ane makke eartiids al krânsen. Hy is der mei begûn. Doe’t hy op 56-jierrige leeftyd samar ynienen by ús wei rekke, ha wy it fan him oernaam”, vertelt Durk.
Wat voor de Anema’s op relatief kleinschalige wijze begint, is uitgegroeid tot een drukke bezigheid. Steeds minder kaatsverenigingen kunnen vrijwilligers bereid vinden om zelf kransen te maken, zo merken ze in Witmarsum. Kaatsbestuurders uit alle hoeken en gaten van Friesland weten zodoende de weg naar de Molenweg te vinden voor de sierstukken van de Anema’s. “Wy bringe de krânsen sels net fuort, ek net as it keatsen yn Wytmarsum is”, zo verduidelijkt Tjitske. In het weekend dienen de kransen voor 12.00 uur te worden opgehaald. De Anema’s werken uitsluitend op bestelling. “Dizze wike giet it om 60 krânsen”, zo zegt Tjitske in de tweede week van juli.

Passie voor bloemenkweken
Tientallen gevels van succesvolle kaatsers worden wekelijks opgesierd met bloemrijke erehagen van Witmarsumse makelij. Achter het maken van deze kaatskransen gaat veel werk schuil. Het gros van de door Durk en Tjitske gebruikte bloemen is van eigen kweek. In en om Witmarsum kweekt Durk op verschillende locaties een stuk of vijftien bloemsoorten. Het zijn er te veel om op te noemen: van dalia’s tot solidago, van gladiolen tot ridderspoor en van amaryllis tot papaver. Om over gerbera’s, vuurpijlen, amaranthus, zonnebloemen en lupine maar te zwijgen.
De passie voor bloemenkweken zit bij Durk diepgeworteld. Tot 1996 runt hij samen met Tjitske het plaatselijke Groencentrum in Witmarsum, waar hij ook een eigen kwekerij heeft. Ook na de verkoop van het bedrijf is hij altijd blijven kweken. Als kransenmaker bespaart Durk daarmee heel veel kosten. Het aantal gemaakte uren houdt hij niet bij.
Bij het aanbreken van het kaatsjaar wil het nog weleens voorkomen dat de kransenmakers bloemen moeten inkopen. De bloemenprijzen zijn flink gestegen. Bij de groothandel in Ens kost een gladiool al € 0,80 tot € 0,90. De inkoopprijs van een gerbera ligt op € 1, zo vertelt Durk

Bloemen- en kransenvervoer
Durk rijdt in het voorjaar zelf naar Ens om de bloemen op te halen bij de groothandel. Daarvoor gebruikt hij z’n oude Renault Scenic, die al 600.000 kilometer op de teller heeft. “De auto is wer goedkard, dat hy kin wer in jier mei”, vertelt Durk lachend. Door de zitbank uit de auto te halen, kan de kransenmaker heel wat bloemen vervoeren.
Voldoende autoruimte is geen overbodige luxe, zeker niet bij het vervoeren van bloemenkransen. De Anema’s hebben de afgelopen jaren heel wat (te) kleine auto’s hun erf op zien rijden. Tjitske vergeet nooit meer hoe een welwillende Harlinger vrijwilliger van het Lanenkaatsen doodleuk 18 kransen wilde ophalen in een ‘lytse Peugeot’. Ze sommeerde de man om maar een keer extra te rijden, voor kwaliteitsbehoud van de kransen. Volgens Durk laten de Harlingers zoiets niet nog een keer gebeuren. “Se komme de krânsen no opheljen yn in grutte bus.”

Oude stempel
De Anema’s hebben de taken onderling mooi verdeeld. “Ik bin fan de blommen, de tún en it lân. Tjitske docht it grienwurk en de administraasje”, zo zegt Durk. Daarbij vergeet hij gemakshalve te vermelden dat hij ook degene is die ’s winters eigenhandig de benodigde hoepels maakt. Durk gebruikt daarvoor een lastoestel en een speciaal soort draad.
De kransenmakers zijn van de oude stempel. Tjitske moet niks hebben van computerwerk. De administratie wordt door haar handmatig bijgewerkt. De bestellingen worden keurig bijgehouden. Alles gebeurt volgens de voorschriften van de fiscus. Dit jaar zijn er 850 kaatskransen besteld. De Anema’s hebben ook wel jaren gehad dat het om 1.200 exemplaren ging. “It hinget fansels ek ôf fan it oantal partijen”, zegt Tjitske.
Ook naast het maken van kaatskransen werken de Anema’s graag met hun handen. Durk heeft een voorliefde voor glas-in-lood, Tiffany en brandschilderen. Tjitske is graag aan het borduren en haken. Ook maakt ze haar eigen kaarten.
Bijna 25 jaar in het kassahokje tijdens de Haye Rypma Partij
Als kransenmakers zijn Durk en Tjitske onlosmakelijk met het kaatsen verbonden. Toch zijn de Anema’s naar eigen zeggen geen grote kaatsliefhebbers. “Ik ha foarhinne wol keatst, mar ik kom eins noait op in keatsfjild”, zo zegt Durk. Desalniettemin is het Witmarsumer echtpaar wel als vrijwilliger actief (geweest) voor de plaatselijke kaatsvereniging Pim Mulier. Tijdens de traditionele Haye Rypma Partij voor heren hoofdklassers zit Durk al jaren in het kassahokje. Samen met zijn vaste kompaan Johan Bergsma wil hij bij de entree de 25 jaar volmaken.
Toen haar schoonzusje nog in het bestuur van de kaatsvereniging zat, hielp Tjitske graag mee in de kantine. Daar kijkt ze met genoegen op terug. “Wat ha wy dêr in wille hân”, zo memoreert ze. De sfeer van toen vindt ze vandaag de dag niet terug in de moderne en ruim opgezette kantine. “It is it âlde net mear.”

Kransenmakers overwegen te stoppen
Wekelijks in de kransen: wat voor kaatsers een utopie is, is voor Durk en Tjitske al jaren heel gewoon. Maar de kans is reëel dat de kransenmakers aan hun voorlaatste seizoen bezig zijn. Hoewel het ambacht hen na ruim 30 jaar nog allesbehalve tegenstaat en ze volop genieten van de sociale contacten, merken ze dat het fysiek steeds zwaarder wordt om het werk rond te zetten. Durk heeft intussen vier heupoperaties en twee knieoperaties achter de rug en moet ook weer aan zijn tenen worden geholpen. “It is hast in kear gebeurd”, zo zegt hij.
De drie kinderen van Durk en Tjitske hebben geen interesse om het maken van de kransen voort te zetten. De Witmarsumer kransenmakers staan er voor open om hun kennis en kunde te delen met eventuele andere geïnteresseerden.